Heer van Veere en Zandenburg 1271-1299, vermoord op 1 augustus 1299
De Zeeuwse edelman Wolfert I van Borsele (ca. 1245-1299) wist zich door geslepen machtspolitiek op te werken tot de belangrijkste figuur van het graafschap Holland en Zeeland. Zijn autocratische neigingen wekten echter veel weerstand en leidden tot zijn gewelddadige dood. Wel bleef dankzij Wolferts politiek zijn geslacht lange tijd de belangrijkste adellijke familie in Zeeland. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten en onder het Bourgondische Huis namen de Van Borsele’s nog prominente posities in.
Het stamland van de familie lag in het gebied rondom het huidige Borssele op Zuid-Beveland. In het in 1530/32 verdronken dorp Monster (nu Borssele) ligt nog altijd de Berg van Troje, waar hun mottekasteel stond. Vermoedelijk behoorden de Van Borseles tot de lage landadel, voortgekomen uit de welgestelde boerenstand. Vanaf ongeveer de tweede helft van de dertiende eeuw kwam uit de Zeeuwse landadel een hoge adel naar voren, de potentes, met de Van Borsele’s op de eerste plaats.
Met andere Zeeuwse geslachten kozen de Van Borsele’s ter verbetering van hun positie in de dertiende en vroege veertiende eeuw wisselend positie tussen de Hollandse en de Vlaamse graaf. Zeeland Bewestenschelde (Walcheren en de Bevelanden) was sinds de elfde eeuw een twistappel tussen beide graafschappen; de Hollandse graaf was hier leenhulde verschuldigd aan de Vlaamse.
Veere als spilleleen
Wolfert werd tussen 1245-1250 geboren als zoon van heer Hendrik van Borsele. Zijn moeder was waarschijnlijk Clarissa van Gavere of Maria van Egmond. Met zijn oudere broer Nicolaas wordt Wolfert genoemd in een charter uit 1271, de eerste van een reeks vermeldingen in volgende jaren. In april 1280 blijkt Wolfert aanwezig in het gevolg van graaf Floris V tijdens een beleg van het in 1528/29 gesloopte kasteel Vredelant, een Stichts grensfort tegen Holland.
In 1282 huwde Wolfert met Sybille van Praet, vrouwe van Sandenburg. Twee jaar eerder had Wolfert Veere en Zanddijk in leen gekregen van Floris V. Nu, in 1282, droeg hij zijn leen op aan Beatrix, gravin van Holland, waarna hij het weer als onversterfelijk leen of spilleleen terugkreeg, dat wil zeggen een leen dat zowel op een man als vrouw kon vererven, in tegenstelling tot een zwaardleen dat alleen op een man kon vererven. Een spilleleen verschafte continuïteit. Veere en het kasteel Zandenburg aldaar vormden dan ook de machtsbasis van het geslacht Van Borsele.
Wolfert keerde in 1290 met veel andere hoge Zeeuwse edelen zijn jas en koos de kant van de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre. Ontevredenheid over de manier waarop Floris de Keur van Zeeland toepaste – of negeerde – lag hieraan ten grondslag. Nog hetzelfde jaar werd de vrede hersteld. De groeiende betekenis van Veere blijkt uit het feit dat hier een nieuwe Keur van Zeeland werd beoorkond, die Floris V had gesloten na zijn Vlaamse gevangenschap in het kasteel van Biervliet in 1290.
Floris nam de twee leiders van de opstand, Jan van Renesse (senior) en Wolfert van Borsele, toch weer op in zijn raad, wellicht om ze op deze manier beter in de gaten te kunnen houden. In 1292 brak een nieuwe opstand uit, omdat Floris de in zijn gevangenschap afgeperste belofte om leenhulde aan Vlaanderen te doen niet nakwam; hij noemde zich ook officieel graaf van Zeeland. Graaf Gwijde had de Zeeuwse loyaliteit gekocht met rentelenen (het recht op jaarlijkse rente-uitkeringen). De nieuwe rebellie stond onder leiding van de families Van Borsele en Van Cats.
Opnieuw werd na enkele jaren verzoend. Wolfert stond weer aan de Hollandse kant en versloeg als aanvoerder met Dodijn van Everinge in 1295 de binnengevallen Vlamingen in de Slag bij Baarland.
Laatst gewijzigd:
11 september 2025
link:
https://ngv-stambomen.nl/Hagenbeek/8351
Gekopieerd!
E-mail een vraag aan Cees Hagenbeek over deze persoon.
