Stamboom van Hagenbeek

Vader: Miecislaw III van Polen
Moeder: Eudokia Riourikides van Kiev

• Geboren: in 1161
• Overleden: in 1231 (ongeveer 70 jaar oud)

Wladislaus III Laskonogi, bijgenaamd Spillebeen, (1161-1231) was de vijfde zoon van Mieszko III van Polen en Eudoxia van Kiev maar wel de enige nog levende bij het overlijden van zijn vader in 1202. Met de hulp van de magnaten uit Klein-Polen slaagde hij er in, na de dood van zijn vader, de troon van het hertogdom Krakau te bestijgen, maar moest al in 1206 de wijk nemen uit Krakau en regeerde vervolgens alleen over Groot-Polen. Ook daar diende hij strijd te leveren, tegen zijn neef Wladislaus IV Odonic, die hij voor het senioraat onterfde ten gunste van Boleslaw V. Met de aartsbisschop van Gniezno lag hij in conflict over de investituur in Polen. In 1229 werd hij dan weer verjaagd door zijn neef Koenraad van Mazovië. Wladislaus III stierf in 1231 aan een steekwond, toegediend door een Duitse keukenmeid die hij had willen verkrachten.

Je zal maar op hele dunne beentjes de loden last moeten dragen van de heerschappij over het hertogdom Krakau, het hertogdom Groot-Polen én het groothertogdom Polen. Dit was het lot van Wladislaus III, telg van geslacht der Piasten. Zijn bijnaam was Laskonogi, ‘Spillebeen’, en dat was dus omdat zijn lijf daadwerkelijk rustte op slanke stelten.

Deze bijnaam is bekend uit de Kronika Wielkopolska, een anonieme kroniek uit het einde van dertiende eeuw. Wladislaus was de vijfde zoon van hertog Mieszko III de Oude. (Een saaie bijnaam voor de dynastie van de Piasten, die ook een Scheefmond, Kroesharige, Krombeen, Gehoornde en Ellelange in de gelederen had.) Omdat al zijn broers voor hem waren overleden, belandde Wladislaus in 1202 na het overlijden van zijn vader pardoes op de troon.

Aan de stok
Rustig genieten van de macht kon hij niet. Zijn neef Leszek I de Witte kwam al snel tegen hem in opstand en verdreef hem in 1206 uit Krakau. Hierna volgde een jarenlange onoverzichtelijke oorlog tussen allerlei edelen. De strijd golfde heen en weer zonder dat iemand erin slaagde het pleit te beslechten. Wladislaus had het daarnaast ook nog aan de stok met Poolse geestelijken die wereldlijke ambities koesterden.

In 1227 riep Leszek de Witte een congres in het dorpje Gasawa bijeen waar alle onmin bijgelegd moest worden. Hij zou er zelf zijn, alsook Wladislaus Odonic, een andere neef van Wladislaus Spillebeen, die was uitgegroeid tot zijn belangrijkste tegenstander. Hertog Hendrik met de Baard, die eerder als vredestichter had opgetreden, was er ook. Wladislaus zelf liet om mysterieuze reden verstek gaan.

Dat kwam goed uit, want op 24 november overviel een strijdmacht van de Swantopolk II, de hertog van Pommeren, het congres. Leszek de Witte werd vermoord en Hendrik met de Baard overleefde zijn wonden maar nét.

Wladislaus Spillebeen maakte meteen van de chaos gebruik. Hij versloeg zijn neef Wladislaus Odonic en zette hem gevangen. Zo lukte het de dunbenige de heerschappij in Krakau te heroveren en zich opnieuw te laten uitroepen tot groothertog van Polen.

Ongelukkige vorst
Helaas voor hem wist zijn irritante neefje vrijwel meteen te ontsnappen. Hij ging een verbintenis aan met hertog Koenraad I van Mazovië (ook al een Piast) en samen vielen ze in 1228 Spillebeen aan. De ongelukkige vorst werd verslagen en zou de jaren die hem nog restten vergeefse pogingen doen zijn macht te herstellen.

Wladislaus leefde niet lang meer. Volgens de vijftiende-eeuwse historicus Jan Dlugosz frequenteerde Spillebeen regelmatig prostituees om zijn driften te bevredigen. Daar had hij het beter bij kunnen houden, want in 1231 bracht zijn libido hem in fatale problemen.

De monnik Alberik van Trois-Fontaines noteerde in zijn kroniek dat de toen zeventigjarige hertog een keukenmeid probeerde te verkrachten. Zij was daarvan niet gediend, pakte een mes en stak hem dood.