Stamboom van Hagenbeek

Yda Jans van Egmond

Vader: Jan Aelbrecht van Egmond van Meerenstein
Moeder: Genephe van Rodenburg
  • Geboren: ± 1312 te Egmond-Binnen Slot Egmond op de Hoef

Van Willem van Cranenburg (geb. ca 1305) tot Wijbrandus Kranenborg (geb. 1668). Ganzen komen relatief weinig voor in familiewapens. Kraanvogels des te meer. Waarom heeft Wijbrandus Kranenborg uit Wedde dan een vogel in zijn wapen, die meer weg heeft van een gans dan een kraanvogel, zoals de wapenbeschrijving noemt en zoals gezien de familienaam toch eerder te verwachten is? De overige wapenelementen (borg, helm, kroon, etc) zoals afgebeeld op zijn grafsteen in de NH Kerk van Wedde zijn nagenoeg nauwkeurig en herkenbaar uitgebeeld. Het lijkt daarom uitgesloten dat de maker van de grafsteen niet in staat was een duidelijk herkenbare kraanvogel te fabriceren. In vele andere wapens zijn de makers daarin wel geslaagd. Ergo: de vogel moet wel een gans uitbeelden. Maar waarom dan een gans? De gans is een symbool van Liefde, Vruchtbaarheid, Trouw en Waakzaamheid. Het kan zijn dat Wijbrandus of een Kranenburgse voorvader van hem de symbolische waarden van de gans hoog aanschreef. Gezien de tijd en de religieuze achtergronden van Wijbrandus en zijn Kranenburgse voorvaders, is nog een andere optie denkbaar. Namelijk de gans als symbool van de Hussieten, volgelingen van de leer van Jan Hus (1370*-1415) en voorlopers van de Reformatie. Hus was een Tjechische professor in Praag en hus betekent gans in het Tjechisch. Het Hussisme is feitelijk in de 17e eeuw geen echte religieuse stroming meer. Verder is vooralsnog niet bekend of de Hussieten een gans als symbool voerden, zoals later de Lutheranen een zwaan. Het lijkt niet onmogelijk, temeer daar de Lutheranen de zwaan mogelijk hebben gekozen naar aanleiding van de laatste woorden van Jan Hus toen hij op 6 juli 1415 in Konstanz op de brandstapel ter dood werd gebracht: Jullie verbranden een gans, maar een zwaan zal wederkeren. Het kan zijn dat een Kranenburgse voorvader van Wijbrandus een bewonderaar was van Jan Hus en daarom de gans als wapenelement introduceerde. De enige die hiervoor in aanmerking lijkt te komen is Claas Willemsz van Cranenburg (1360*-1445*), geboren op hofstede Cranenburg Eikenduinen. Deze Claas Willemsz heeft religieuse opvattingen die identiek zijn aan die van de Hussieten en meer in biezonder de radicale groep Calixtijnen onder hen. Deze Calixtijnen verwerpen veel traditionele zaken van de Roomse Kerk. O.a. de Sacramenten. En dat is juist wat Claas Willemsz ook doet en waarvoor hij in 1444 wordt berecht. Zijn rechter hand wordt afgehakt en hij moet Leiden verlaten op straffe van dood. Er is echter nog een reden om Claas Willemsz als bedenker van de gans in het familiewapen van Wijbrandus te zien. De gans is namelijk, zoals hierboven beschreven, in de oudheid in Rome het symbool van Liefde, Vruchtbaarheid, Trouw en Waakzaamheid. Nu is Claas Willemsz mogelijk de auteur van het boek 'Der Minne Loep', waarin de verschillende graden van liefde worden beschreven. Het kunnen dus twee vliegen in een klap zijn: symbool van de liefde en symbool van de Hussieten. Twee zaken waarmee hij veel te maken heeft. Het is overigens in dezen zeer opmerkelijk dat de Cranenburgs~ van Beltrum (Gld) in de 16e en 17e eeuw kerken in het nabijgelegen Groenlo in de NH Calixtus Kerk. Dit kan betekenen dat de Calixtijnen daar volgelingen hadden. Het kan tevens betekenen dat de Cranenburgs in Beltrum nazaten zijn van Claas Willemsz van Cranenburg. Van de borg in het wapen van Wijbrandus Kranenborg is reeds geschreven dat deze borg mogelijk hofstede Cranenburg te Eikenduinen voorstelt. Gezien de opmerkelijke exactheid waarmee de borg is uitgebeeld, is al eerder opgemerkt dat dit een aanwijzing is voor de autenticiteit van het wapen. Nu is Claas Willemsz zeer waarschijnlijk geboren op Cranenburg Eikenduinen en heeft hij daar zijn jeugd doorgebracht. Later moet hij daar nog vele malen zijn geweest, toen zijn oom Jan Engelbrechtsz van Cranenburg daar woonde. Claas Willemsz moet de hofstede of borg heel goed kennen. Hij lijkt dus zeer waarschijnlijke de bedenker van het wapen van Wijbrandus en moet wel als eerste opdracht hebben gegeven tot ontwerp en realisatie van het familiewapen. Van dit wapen is in ieder geval een zegelstempel geweest, dat in bezit was van Arius Kranenborg (geb 1758). Zegelstempels zijn vaak erfstukken, zodat de zegelstempel van Arius heel oud kan zijn.
De vraag rijst waarom de borg is opgenomen in het wapen van Wijbrandus c.q. Claas Willemsz. Van Doopsgezinden is bekend dat ze het huis als symbool voeren, zoals bijvoorbeeld de Calvinisten een haan en de Lutheranen een zwaan. Het zou erop kunnen wijzen dat het huis ofwel de borg door Doopsgezinde Kranenburgs~ later is toegevoegd. Maar daarvoor is de borg te specifiek uitgebeeld en mogelijk een weergave van hofstede Cranenburg te Eikenduinen. De Doopsgezinde beweging ontstaat echter pas in 1535 met Menno Simonsz. Als het wapen van Wijbrandus inderdaad door Claas Willemsz is gecreëerd, dan moet dat ergens rond 1440 zijn gebeurd. Het is denkbaar dat het gedachtengoed van de Doopsgezinden reeds vóór Menno Simonsz bestaat en dat Claas Willemsz daar een aanhanger van is. Het huis is immers al een heel oud symbool voor o.a. lichaam, ziel en geest. Het kan echter ook zijn dat Claas Willemsz het huis of de borg als wapenelement heeft toegevoegd omdat 'hus' van Jan Hus in het Tjechisch weliswaar 'gans' betekent, maar in het Oud Nederlands 'huis' betekent. Door een gans en een huis in het wapen op te nemen, laat Claas Willemsz geen twijfel meer bestaan over zijn religieuse opvattingen. Hij toont daarmee een overtuigd, zo niet fervent aanhanger te zijn van Jan Hus, de Tjechische filosoof en professor die als een belangrijk voorloper van de Reformatie geldt.
De vraag die nu rijst is waarom Claas Willemsz het wapen met de borg en gans creëert, terwijl het geslacht Van Cranenburg en vele hun Kranenburgse nazaten toch het wapen met de drie wassenaars van zilver op een zwart veld voeren. Dit wapen is een variant van het wapen dat Dirc II van Wassenaar (1240*-1300) introduceert: drie wassenaars van zilver op een rood veld. Het kan zijn dat de toenmalige Van Cranenburgs~ nog geen wapen voeren, hetgeen niet echt te verwachten is. Ieder belangrijk en zichzelf respecterend geslacht voert in die tijd een familiewapen. Het kan ook zijn dat Claas Willemsz het bestaande wapen van de Van Cranenburgs lelijk of niet passend vindt en een eigen ontwerp wil. Het kan ook zijn dat hij zijn eigenheid en onafhankelijkheid wil benadrukken middels een eigen ontwerp, die z'n eigen afkomst en overtuiging meer benadrukt. Het kan ook zijn dat de Van Cranenburgs oorspronkelijk een nog onbekend, ander wapen voeren en pas geruime tijd na het nieuwe wapen van Dirc II van Wassenaar en na het ontwerp van Claas Willemsz, besluiten een wapen te voeren dat hun Wassenaarse afkomst beter weergeeft. De nazaten van Claas Willemsz of een deel van hen kan dan om allerlei redenen vasthouden aan het ontwerp met de borg en de gans. Hetzij uit nostalgie, hetzij uit gemak, hetzij dat het wapen van Claas Willemsz hun eigen opvattingen goed weergeeft. Gezien de duidelijke keuze van Claas Willemsz en zijn nazaten voor de Reformatie c.q. het Protestantisme lijkt deze laatste optie zeer reëel

Laatst gewijzigd: 15 juli 2023
link: https://ngv-stambomen.nl/gdp/index.php/pers/get/5-13773 
Kopieer permalink
Gekopieerd!
...rapport wordt opgesteld... een ogenblik...

...rapport wordt opgesteld... een ogenblik...

Database: GensDataPro 3.1